Moment powstania obowiązku podatkowego jest to moment, w którym sprzedawca zobowiązany jest rozliczyć podatek VAT należny oraz moment, w którym nabywcy przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, o czym więcej w dalszej części.
U sprzedawcy obowiązek podatkowy powstawać może różnie, w zależności od rodzaju transakcji. Podstawowy moment powstania obowiązku podatkowego to tzw. zasady ogólne, tj. z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, wskazuje na to art. 19a, ust. 1 ustawy o VAT. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady i obowiązek podatkowy u sprzedawcy może powstać z chwilą: otrzymania całości lub części zapłaty przed dostawą towaru/wykonaniem usługi (także metoda kasowa), czy wystawienia faktury. Najpopularniejszym przykładem takich faktur, w których przypadku obowiązek podatkowy powstaje w momencie ich wystawienia są faktury za najem czy dzierżawę. Dokładnie moment powstania obowiązku podatkowego opisuje dział IV - Obowiązek podatkowy, art. 19a ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług.
U nabywcy, co do zasady, zgodnie z art. 86 ust. 10 i 10b ustawy o podatku od towarów i usług prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy po stronie sprzedawcy, jednak nie wcześniej niż w dniu otrzymania faktury. Co oznacza, że nabywca nabywa prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od zakupu w dniu otrzymania faktury, o ile wcześniej lub w tym samym dniu powstanie obowiązek podatkowy u sprzedawcy.
Szczególną uwagę należy zwrócić na faktury wystawione przed momentem powstania obowiązku u sprzedawcy, o prawie do odliczenia podatku VAT przy zaliczkach pisaliśmy w artykule z 24 marca 2023 r.
Przykład
Podatnik rozliczający VAT miesięcznie zamówił towar. Sprzedawca wystawił fakturę w dniu 26 sierpnia z datą sprzedaży wyznaczoną na 3 września (planowana i rzeczywista data dostawy). Nabywca otrzymał fakturę w dniu 31 sierpnia i dokonał płatności za nią 1 września.
Prawo do odliczenia podatku VAT przez nabywcę powstanie w dniu 1 września, gdyż jest to moment powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy – otrzymanie zaliczki przed dostawą. Gdyby nie otrzymał zaliczki obowiązek ten powstałby 3 września, w dacie dostawy.
Zatem mimo otrzymania faktury przez nabywcę już w sierpniu, nie może on w deklaracji za sierpień dokonać odliczenia podatku VAT, gdyż u sprzedawcy nie powstał jeszcze obowiązek podatkowy.
Warto pamiętać, że jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w okresie, w którym powstało prawo do odliczenia, to może to uczynić w deklaracjach za następne trzy okresy, jeżeli rozlicza się miesięcznie lub dwa kwartalne, jeżeli rozlicza się kwartalnie.
Ważne jest zatem prawidłowe określenie powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy zarówno po stronie sprzedawcy jak i nabywcy, gdyż jeśli podatnik rozliczy VAT z faktury (należny czy naliczony) w niewłaściwym okresie rozliczeniowym to naraża się na konsekwencje podatkowe w zakresie błędnego rozliczenia podatku VAT w deklaracji JPK_V7M.
Wiktoria Salwin
Kancelaria Wyrzykowscy