Czy świadczenie usług opiekuńczych przez ośrodki pomocy społecznej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Data publikacji: 02-09-2018

Zgodnie z krajowymi przepisami o podatku od towarów i usług, gminy są podatnikami VAT w zakresie czynności wykonywanych na podstawie umów cywilnoprawnych. Zasadniczo, gminy nie są uznawane za podatników VAT w zakresie czynności wykonywanych w reżimie publicznoprawnym, jako organ władzy publicznej, niemieszczące się w zakresie działalności gospodarczej. O ile przepisy krajowe odnoszą do zawierania umów cywilnoprawnych, jako okoliczność, której wystąpienie powoduje uznanie gminy za podatnika VAT, o tyle przepisy unijne wskazują na te okoliczności w szerszym rozumieniu. Otóż, zgodnie z przepisami unijnymi, krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują, lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w wyniku takich działań lub transakcji. Jednakże w przypadku, gdy podejmują one takie działania lub dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tych działań lub transakcji, gdyby wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji. Zatem, zgodnie z unijnymi przepisami, gminy powinny być uznawane za podatników VAT, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że brak uznania gminy za podatnika VAT w zakresie określonych czynności, mogłoby prowadzić do znaczących zakłóceń konkurencji. Taka sytuacja ma miejsce, w szczególności, gdy czynności jakie podejmują, są charakterystyczne dla przedsiębiorców.

Organy podatkowe uznają, że świadczenie usług opiekuńczych podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, uzasadniając swoje stanowisko przede wszystkim tym, że istnieje możliwość zidentyfikowania konkretnego świadczenia na rzecz konkretnej osoby, co oznacza bezpośredni związek dokonywanej odpłatności i świadczenia. Przykładowo: interpretacja indywidualna z dnia z dnia 7 września 2017 r.. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-2.4012.254.2017.1.JK oraz interpretacji indywidualnej z dnia 10 listopada 2017 r. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.706.2017.1.MSU.

Istnieją przesłanki do uznania, że w okolicznościach jakie mają miejsce w odniesieniu do świadczenia usług opiekuńczych przez gminę, w szczególności: świadczenie tych usług jest obowiązkiem gminy, odpłatność jest uzależniona od dochodu beneficjenta, wydaje się, że gminy nie powinny być uznawane za podatników VAT, gdyż nie zachowują się jak przedsiębiorcy. Gminy nie mogą dobrowolnie kształtować relacji z usługobiorcą, tak jak ma to miejsce w przypadku umów cywilnoprawnych. Zasadniczym celem świadczenia usług opiekuńczych jest wykonywanie zadań z zakresu pomocy społecznej, nie zaś prowadzenie działalności gospodarczej w sposób, w jaki czyniliby to przedsiębiorcy.

Zdaniem sądów administracyjnych, w zakresie świadczenia usług opiekuńczych gminy nie są podatnikami VAT. Tak wskazują przykładowo: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 21 września 2017 r., sygn. I SA/Wr 630/17; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 11 października 2017 r., sygn. III SA/Gl 681/17. Sąd uznał, że skoro kryterium rozróżniającym działanie organu samorządowego w charakterze organu władzy publicznej od działania w charakterze podatnika jest to, czy organ ten działa jako organ władzy, czy też zachowuje się jak przedsiębiorca - pobieranie przez GOPS spornych opłat publicznych należy uznać za wykonywanie władztwa publicznego.

Pomimo pojawiających się orzeczeń sądów administracyjnych, zgodnie z którymi świadczenie usług opiekuńczych nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, organy podatkowe zasadniczo podtrzymują swoje dotychczasowe stanowisko w wydawanych interpretacjach. Często jako uzasadnienie, podają, że moc obowiązująca wyroków zamyka się w obrębie spraw, w których zostały wydane. Organy podatkowe, których interpretacje zostały uchylone prawomocnym wyrokiem sądu, zobowiązane są do wydania nowej interpretacji, w której uwzględnią stanowisko zaprezentowane przez sąd. Można byłoby się zatem spodziewać zmiany zdania przez organy podatkowe.

Jednakże, od wyroku sądu administracyjnego, organowi przysługuje skarga kasacyjna do NSA, w związku z czym istnieje możliwość, że na wydanie interpretacji będzie trzeba zaczekać do rozstrzygnięcia tej kwestii przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie.

Paweł Czaplicki

Asystent doradcy podatkowego