W dniu 18 marca 2021 r. w sprawie C-48/20 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał korzystny wyrok dla podatników, którzy działając w dobrej wierze wystawiali faktury z podatkiem VAT, zaś w kontroli podatkowej okazało się, że VAT od danych transakcji nie był należny.
Postępowanie główne dotyczyło spółki P. z siedzibą na Litwie, która udostępniała litewskim spółkom transportowym karty paliwowe umożliwiające tym spółkom zaopatrywanie się w paliwo na niektórych stacjach paliw znajdujących się na terytorium Polski. Uznając, że jej działalność handlowa polegała na zakupie paliwa od polskich stacji paliw w celu odsprzedaży go następnie litewskim spółkom transportowym przy użyciu kart paliwowych spółka P. wystawiła tym spółkom transportowym faktury na dostawy paliwa, wykazując na nich kwotę VAT.
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Białymstoku określił Spółce P. zobowiązanie podatkowe w trybie art. 108 ustawy o VAT. Organ podatkowy uznał, że Spółka P. nie dokonywała nabycia i dostawy paliwa na terytorium Polski. Jego zdaniem paliwo było bezpośrednio dostarczane przez polskie stacje paliw litewskim spółkom transportowym, które za pomocą kart paliwowych zakupionych od Spółki P. zaopatrywały się na tych stacjach paliw, korzystając z pełnej swobody wyboru, w szczególności w odniesieniu do ilości i rodzaju paliwa. Faktyczna działalność Spółki P. polegała zatem na finansowaniu zakupu paliwa na tych stacjach paliw przez litewskie spółki transportowe z wykorzystaniem kart paliwowych. Działalność ta stanowi usługę finansową zwolnioną z VAT w Polsce na podstawie ustawy o VAT. W konsekwencji powyższego, faktury nie dokumentowały dostaw paliw opodatkowanych VAT.
NSA przychylił się do stanowiska organu podatkowego w zakresie, w jakim uznał czynności Spółki P. za usługi finansowe zwolnione z VAT, a nie za dostawy paliw, tak jak to czyniła Spółka. Zdaniem Sądu faktyczna działalność Spółki P. polegała na finansowaniu zakupu paliwa przez jej litewskich kontrahentów na stacjach paliw z wykorzystaniem kart paliwowych, a w konsekwencji ograniczała się do świadczenia usług finansowych na rzecz litewskich podmiotów.
Sąd ten wskazuje jednak, że nie zostało wykazane, iż zachowanie Spółki P. i jej kontrahentów stanowi oszustwo lub nadużycie. To bowiem w wyniku praktyki polskich organów podatkowych transakcje takie jak te dokonane przez Spółkę P. zostały uznane za operacje łańcuchowe mające na celu dostawę paliwa spółkom transportowym. W ramach tej praktyki przyjmowano, że każdy z podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostaw paliwa realizuje odpłatną dostawę towarów, to jest paliwa, pomimo iż faktycznie miało miejsce wyłącznie jedno fizyczne wydanie towaru.
NSA wskazał, że przesłanki do zastosowania art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, zostały formalnie spełnione, aczkolwiek zaznaczył również, że zgodnie z orzecznictwem TSUE w celu zapewnienia neutralności VAT wystawca faktury, który działał w dobrej wierze, powinien mieć możliwość korekty podatku nienależnie wykazanego na fakturze zgodnie z procedurą ustaloną przez dane państwo członkowskie. Ponieważ prawo polskie nie przewiduje takiej procedury w przypadku wszczęcia przeciwko zainteresowanemu postępowania podatkowego, sąd odsyłający wskazuje, że Spółka P. nie miała możliwości skorygowania podatku nienależnie wykazanego na fakturach wystawionych litewskim spółkom transportowym.
NSA postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z następującym pytaniem prejudycjalnym:
Czy art. 203 [dyrektywy 2006/112] oraz zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie zastosowaniu, w sytuacji takiej jak w postępowaniu głównym, przepisu krajowego takiego jak art. 108 ust. 1 [ustawy o VAT] do faktur z nienależnie wykazanym VAT wystawionych przez podatnika działającego w dobrej wierze, jeżeli:
- działanie podatnika nie wiązało się z oszustwem podatkowym, ale wynikało z błędnej wykładni przepisów prawa dokonanej przez strony biorące udział w transakcji, opartej o wykładnię przepisów prezentowaną przez organy podatkowe i powszechną praktykę w tym zakresie w momencie dokonywania transakcji, przyjmującą wadliwie, że wystawca faktury dokonuje dostawy towarów, podczas gdy faktycznie świadczy usługę pośrednictwa finansowego zwolnioną od VAT; oraz
- odbiorca faktury z nienależnie wykazanym VAT miałby prawo do żądania jego zwrotu przy prawidłowym zafakturowaniu transakcji przez podatnika faktycznie dokonującego na jego rzecz dostawy towarów?
Zgodnie z wyrokiem TSUE w celu zapewnienia neutralności VAT to do państw członkowskich należy ustanowienie w ich wewnętrznych porządkach prawnych możliwości skorygowania wszystkich bezzasadnie wykazanych na fakturze podatków, o ile wystawca faktury wykaże dobrą wiarę. Rozwiązanie to ma w szczególności zastosowanie w sytuacji, w której wystawiając faktury nienależnie wykazujące VAT, podatnik działał w dobrej wierze, w zakresie, w jakim uznał, że udostępnienie podmiotom kart paliwowych umożliwiających im zaopatrywanie się w paliwo na stacjach paliw stanowiło nie usługę finansową zwolnioną z VAT w Polsce, lecz dostawę towarów podlegającą temu podatkowi w tym państwie członkowskim, i opierał się na utrwalonej praktyce polskich organów podatkowych.
TSUE uznał, że w okolicznościach tej sprawy na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że art. 203 dyrektywy 2006/112 oraz zasady proporcjonalności i neutralności VAT należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, które w konsekwencji wszczęcia procedury kontroli podatkowej nie zezwalają podatnikowi działającemu w dobrej wierze na korektę faktur z nienależnie wykazanym VAT, mimo że odbiorca tych faktur miałby prawo do zwrotu tego podatku, gdyby transakcje wykazane na tych fakturach zostały należycie rozliczone.
Paweł Czaplicki
Kancelaria Wyrzykowscy