Bardzo ważne jest, ażeby zobowiązania z tytułu transakcji o wartości powyżej 15 tyś zł regulować za pośrednictwem rachunku płatniczego, i to na rachunek wynikający z wykazu (tzw. białej listy podatników). W przeciwnym wypadku nabywca naraża się na negatywne konsekwencje w postaci braku możliwości zaliczenia kosztu do kosztów uzyskania przychodów, a także na solidarną odpowiedzialność za zaległości podatkowe sprzedawcy w podatku VAT.
Zarówno w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak również w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnym znajdziemy regulacje mówiące o konsekwencjach związanych z uregulowaniem zobowiązania bez pośrednictwa rachunku bankowego, albo za jego pośrednictwem, ale na rachunek niezamieszczony na białej liście podatników.
W pierwszej kolejności należałoby przypomnieć, że na podstawie art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty (w przypadku transakcji w walucie obcej).
Powyższa norma nakłada zatem obowiązek dokonywania i przyjmowania określonych w niej płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Ważne jest, że przepis ten nie nakłada takiego obowiązku wyłącznie na płatności przekraczające 15 000 zł, ale na wszystkie płatności składające się na transakcję o wartości powyżej tej kwoty. Oznacza to, że dokonanie kliku przelewów na kwotę poniżej 15 000, gdy całkowita wartość transakcji przekracza tę kwotę, nie będzie powodowało wyłączenia obowiązku zapłaty za pośrednictwem rachunku, a w konsekwencji takie działanie będzie narażało nabywcę na negatywne skutki, o których mowa niżej.
Z art. 22p ustawy o PIT (oraz 15d ustawy o CIT) wynika, że podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą (oraz podatnicy podatku CIT) nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców:
- została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego lub
- została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu na „białej liście podatników” - w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez dostawcę towarów lub usługodawcę zarejestrowanego na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny, lub (…)
Wyłączenie możliwości zaliczenia kosztu do kosztów uzyskania przychodów dotyczy podatników PIT/CIT, również zwolnionych podmiotowo z VAT, jeżeli dokonają płatności za nabyte towary lub usługi od czynnego podatnika VAT na rachunek inny niż wynikający z białej listy (oczywiście, przy transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł), a także bez pośrednictwa rachunku płatniczego (w tym przypadku bez względu na to, czy sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT).
W przypadku zaliczenia kosztu do kosztów uzyskania przychodów, płatność zostanie dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego albo na rachunek niezamieszczony na białej liście, podatnicy zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – zwiększają przychody w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego, albo został zlecony przelew na rachunek niezamieszczony na białej liście.
Oprócz negatywnych skutków w podatkach dochodowych przewidziana została solidarna odpowiedzialność nabywcy za zaległości podatkowe dostawcy towarów lub usługodawcy zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, w części podatku od towarów i usług proporcjonalnie przypadającej na tę dostawę towarów lub to świadczenie usług, jeżeli zapłata należności za dostawę towarów lub świadczenie usług (przy transakcji z art. 19 Prawo Przedsiębiorców), potwierdzone fakturą, została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu na białej liście (art. 117ba Ordynacji Podatkowej).
Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi od 1 lipca 2020 roku, podatnik nie poniesie negatywnych konsekwencji w podatkach dochodowych, a także nie będzie miała zastosowania solidarna odpowiedzialność w związku z dokonaniem płatności na rachunek niezamieszczony w wykazie, m.in. wówczas gdy złoży do naczelnika urzędu skarbowego (właściwego dla siebie) przy pierwszej zapłacie należności przelewem na ten rachunek, zawiadomienie ZAW-NR, w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu* (w poprzednim stanie prawnym termin wynosił 3 dni), a także gdy płatność została dokonana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności (w poprzednim stanie prawnym mechanizm podzielonej płatności wyłączał tylko solidarną odpowiedzialność, natomiast nie wyłączał negatywnych skutków w PIT i CIT).
Na mocy przepisów przejściowych wprowadzających zmiany od 1 lipca 2020 roku również płatności zrealizowane w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2020 r. mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, mimo zapłaty na rachunek niezamieszczony na białej liście, jeżeli zapłata nastąpiła z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności.
Biała lista podatników dostępna jest pod tym linkiem: https://www.podatki.gov.pl/wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka
* Na podstawie art. 15zzn ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19, termin na złożenie zawiadomienia (…) przedłuża się do 14 dni od dnia zlecenia przelewu, co oznacza, że w powyższym okresie termin ten wynosi 14 dni, zaś po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii wynosić będzie 7 dni.
Paweł Czaplicki
Kancelaria Wyrzykowscy